Ροχαλητό και Σύνδρομο Αποφρακτικής Άπνοιας στον Ύπνο
Το ροχαλητό
Το 45% των φυσιολογικών ενηλίκων ροχαλίζουν περιστασιακά ενώ το 25% ροχαλίζουν μόνιμα. Είναι πιο συχνό στους άνδρες και στους υπέρβαρους και συνήθως χειροτερεύει με την πάροδο της ηλικίας. Έχουν περιγραφεί πάνω από 300 ιδέες και συσκευές για το ροχαλητό από την πιο απλή που είναι να βάλει κανείς ένα μπαλάκι στην πλάτη του ώστε να μην κοιμάται ανάσκελα μέχρι και συσκευές που προκαλούν ηλεκτρική διέγερση από τον ήχο του ροχαλητού με αποτέλεσμα την διακοπή του. Δυστυχώς οι περισσότερες από αυτές λειτουργούν παρεμποδίζοντας τον φυσιολογικό ύπνο και σταματάνε το ροχαλητό μην αφήνοντας το άτομο να κοιμηθεί.
Τι είναι το ροχαλητό;
Είναι ο ενοχλητικός θόρυβος που προκαλείται από τη δόνηση των τοιχωμάτων της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα ή της περιοχής πίσω από τη μύτη όταν ο αέρας που περνάει από αυτές στη διάρκεια του ύπνου δεν έχει φυσιολογική ροή αλλά εμποδίζεται με αποτέλεσμα να στροβιλίζεται και να τις δονεί. Γιατί εμφανίζεται πιο έντονα στον βαθύ ύπνο ή όταν είμαστε πολύ κουρασμένοι; Γιατι στη φάση του βαθέως ύπνου ή σε μεγάλη κούραση το σώμα βρίσκεται σε πολύ μεγάλη χαλάρωση και το ίδιο συμβαίνει με τις περιοχές που δονούνται στο ροχαλητό. Οι μύες γύρω από το στόμα και τη μύτη γίνονται πιο χαλαροί και «πλαδαροί» με αποτέλεσμα περισσότερο ροχαλητό.
Τι το προκαλεί;
Μία απόφραξη ή μείωση της ροής του αέρα από τη μύτη μέχρι τον λάρυγγα.
Τι άλλο μπορεί να το επιδεινώνει;
Η άυξηση σωματικού βάρους, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, τα μεγάλα γεύματα ιδίως πριν τον ύπνο, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και κάποια φάρμακα που αυξάνουν την μυική χαλάρωση όπως αγχολυτικά, υπνωτικά κλπ.
Ποιοί το παρουσιάζουν πιο συχνά;
Άτομα που έχουν προβλήματα με την φυσιολογική αναπνοή από τη μύτη (όπως σε περιπτώσεις σκολίωσης του ρινικού διαφράγματος, σε αλλεργικές ρινίτιδες ή και σε κοινά κρυολογήματα), άτομα που έχουν κατασκευαστικά στενή ή πολύ χαλαρή την περιοχή πίσω και γύρω από το στόμα ή τον υποφάρυγγα. Χαρακτηριστικά συμβαίνει σε άτομα με μεγάλες αμυγδαλές, σε άτομα που έχουν μεγάλη υπερώα ή σταφυλή και σπάνια σε άτομα που έχουν όγκους στις περιοχές που αναφέρθηκαν.
Τα παιδιά
Στα παιδιά η πιο συνηθισμένη αιτία ροχαλητού είναι οι μεγάλες αμυγδαλές και τα «κρεατάκια» δηλαδή οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις. Είναι σοβαρό το ροχαλητό; Καταρχήν είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα ιδίως όταν είναι έντονο και συνεχές. Από Ιατρικής άποψης είναι σοβαρό όταν παρεμποδίζει τον φυσιολογικό ύπνο και δεν επιτρέπει στον οργανισμό την αναγκαία ξεκούραση πράγμα που ασφαλώς δεν συμβαίνει σε όλες τις περιπτώσεις. Η σοβαρότερη μορφή του ροχαλητού είναι αυτή που συνοδεύεται από το «Σύνδρομο Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας» από διακοπές δηλαδή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου. Στα παιδιά η παρουσία ροχαλητού είναι δείγμα κακού ύπνου ακόμα και αν δεν συνοδεύεται κλασσικά από «άπνοια στον ύπνο» που όταν συμβαίνει πρέπει πάντοτε να εκτιμάται από τον ειδικό. Πολλές φορές αυτό συμβαίνει σε περιόδους λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού (ιώσεων) και δεν είναι ανησυχητικό, όμως όταν είναι μόνιμο πρέπει να αντιμετωπίζεται.
Σύνδρομο Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας (ΣΑΥΑ)
Όταν ένα δυνατό ροχαλητό διακόπτεται από επεισόδια διακοπής της αναπνοής τότε συμβαίνει «άπνοια στον ύπνο». Οι ασθενείς με ΣΑΥΑ μπορεί να παρουσιάζουν πολλά τέτοια επεισόδια στη διάρκεια του ύπνου τους (από λίγες δεκάδες μέχρι και εκατοντάδες). Τα επεισόδια αυτά μπορεί να συνοδεύονται από μείωση του οξυγόνου του αίματος, να κάνουν την καρδιά να δουλέυει πιο γρήγορα για να οξυγονώσει τα υπόλοιπα όργανα και να οδηγήσει σε μόνιμα καρδιολογικά και πνευμονολογικά προβλήματα. Ένα άλλο πρόβλημα που προκαλείται είναι πως ο ύπνος δεν είναι αποτελεσματικός διότι ο οργανισμός ξυπνά υποσυνείδητα για να μπορέσει να ξαναπάρει αναπνοή και έτσι ενώ το άτομο νομίζει πως έχει κοιμηθεί πολλές ώρες αυτός ο ύπνος δεν τον έχει πραγματικά ξεκουράσει. Έτσι οι ασθενείς είναι κουρασμένοι καθ’όλη την υπόλοιπη ημέρα και πολλές φορές παρουσιάζουν υπνηλία ακόμα και σε δραστηριότητες που αυτό είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνο όπως η οδήγηση ή η χρήση βαρέων μηχανημάτων. Άλλες φορές αυτό επηρεάζει την επαγγελματική τους απόδοση, τις κοινωνικές ή ακόμα και τις ερωτικές τους σχέσεις. Ειδικά στα παιδιά μπορεί η κακή ποιότητα ύπνου να οδηγεί αντί για υπνηλία σε ευερεθιστότητα, αδυναμία προσοχής στο σχολείο, υπερκινητικότητα και εκνευρισμό.
Τί πρέπει να κάνει ο ασθενής που ροχαλίζει ή έχει άπνοιες στον ύπνο;
Αρχικά πρέπει να επισκεφθεί τον Ωτορινολαρυγγολόγο, να συζητήσει μαζί του την ακριβή φύση του προβλήματος και να υποβληθεί στον ειδικό από αυτόν ενδοσκοπικό έλεγχο που θα αναδείξει τις πιθανές αιτίες του προβλήματος. Οι ασθενείς που έχουν πιθανόν άπνοιες στον ύπνο πρέπει να υποβληθούν στον κατάλληλο εργαστηριακό έλεγχο. Αυτός είναι το «υπνογράφημα» ή «μελέτη ύπνου» σε ειδικά διαμορφωμένα κέντρα και εργαστήρια που υπάρχουν σε πολλά νοσοκομεία. Αυτή η μελέτη θα δείξει αν υπάρχει άπνοια στον ύπνο και θα αναδείξει τη σοβαρότητα αυτής μέσα από την καταγραφή διαφόρων σωματικών παραμέτρων από τις οποίες θα προκύψει ο λεγόμενος «απνοϊκός δείκτης». Στη συνέχεια θα αποφασιστεί ποια είναι για τον συγκεκριμένο ασθενή η ενδεδειγμένη θεραπεία.
Γενικές Οδηγίες για ασθενείς που ροχαλίζουν
Αρκετοί ασθενείς μπορούν να ωφεληθούν από διαφορετικές χειρουργικές επεμβάσεις κάποιες από τις οποίες είναι απλές που γίνονται με τοπική αναισθησία ενώ κάποιες άλλες πιο σύνθετες που απαιτούν γενική αναισθησία και νοσηλεία μιας ημέρας. Η επιλογή της κάθε επέμβασης γίνεται βάσει του ιδιαίτερου προβλήματος που έχει ο κάθε ασθενής ενώ κάποιοι ασθενείς χρειάζονται διαφορετικές επεμβάσεις προκειμένου να εξαλειφθεί ή να βελτιωθεί σημαντικά το πρόβλημα. Σε κάποιους ασθενείς που έχουν σοβαρού βαθμού Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας η λύση προκύπτει μέσω της εφαρμογής ειδικού μηχανήματος (CPAP) που χρησιμοποιείται στη διάρκεια του ύπνου. Σε ότι αφορά στα παιδιά, οι κρίσεις άπνοιας πρέπει πάντοντε να αντιμετωπίζονται και κατά κανόνα η αφαίρεση των αμυγδαλών και των αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια) λύνουν το πρόβλημα.
Πως θεραπεύεται το ροχαλητό και το Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας;
Το ελαφρύ ροχαλητό μπορεί να βελτιώνεται αν:
- Αποφεύγετε τα μεγάλα γεύματα ιδίως προ του ύπνου
- Αποφεύγετε, τη κατανάλωση αλκοόλ
- Δεν καπνίζετε
- Μείωσετε το σωματικό σας βάρος
- Αποφεύγετε φάρμακα που αυξάνουν τη μυική χαλάρωση όπως υπνωτικά κλπ
- Κοιμάστε στο πλάι
- Ανασηκώσετε το κεφάλι σας κατά τον ύπνο (π.χ. χρησιμοποιώντας δύο μαξιλάρια )
- Ακολουθείτε ένα τακτικό πρόγραμμα ύπνου